Любоў, тады Мароз, нарадзілася ў вёсцы Сцяпанаўка Глускага раёну 21 снежня 1954 года. Але па дакумантах дзень народзінаў у яе – 21 студзеня 1955-га. Для тых часін, дарэчы, не рэдкасць змена дат нараджэння. Якая менавіта прычына была ў яе выпадку, Любоў Міхайлаўна дакладна ня ведае, але падчас шматгадовых прац у архівах заўважыла і такую падрабязнасць:
– Многіх, хто нарадзіўся напрыканцы году, запісвалі на наступны год. Думаю, так рабілася для статыстыкі – маўляў, у гэтым годзе ўжо нармальна людзей нарадзілася, а што далей будзе, невядома, давай зробім запас.
А часам пераносы, магчыма, былі звязаныя з тым, што дэкрэтных адпачынкаў тады не давалі, толькі які месяц, дык маці і запісвалі малых пазней, каб лішні час з імі дома пабыць.
Бацька імянінніцы, Міхаіл Мароз, прыйшоў з вайны, па словах сваёй жонкі, «з шапкай медалёў», у тым ліку ордэнам Чырвонай Зоркі. Але пасля раненняў пражыў нядоўга – маці ў 31 год засталася адна з чатырма дзецьмі, малодшаму доўгачаканаму сыну Сяргею быў толькі адзін гадок. Але дзецям маці заўсёды паўтарала: «Ідзіце вучыцца!»
– І мы хадзілі ў школу за тры кіламетры ў Чыкілі – у Сцяпанаўцы была толькі пачатковая, – распавядае Любоў Міхайлаўна. – А ў хаце ў нас нават газета рэдка была, не было грошай выпісваць. Толькі радыё працавала, і яно было для мяне вакном у свет. Так я захацела пайсці ў журналістыку. Пісала допісы ў перадачу «Рамантыкі», іх чыталі ў эфіры. Але з першага разу не паступіла, не хапіла, як казалі, паўбала. Прасіла, аж выбівала вызваленне з калгасу, каб можна было вучыцца на вечаровых курсах для паступлення. Сваякі ў Мінску прытулілі, прапісалі ў вобласці і дапамаглі ўладкавацца ў дзіцячы садок нянечкай. А праз год на журфаку адкрылі вечаровае аддзяленне, яно не пастаянна было, а раз у шэсць год, толькі як скончыцца папярэдні набор. І я пайшла на яго, каб працягваць працаваць. Тыя «Рамантыкі» на мяне не забыліся і далі рэкамэндацыю для паступлення.
Дарэчы, дэканам журфаку тады быў Рыгор Булацкі, родам з Бабруйскага раёну. А дыпломную я пісала па газеце «Звязда» – тагачасным галоўным рэдактарам быў Аркадзь Тоўсцік з нашых Чыкілёў! Я наведвала рэдакцыю, але тады пасаромелася да яго заходзіць.
– З трэцяга курсу трэба было ўжо працаваць – хоць як, але па спецыяльнасці, – працягвае імянінніца, – і я пайшла на радыё машыністкай. Пальцам трохі тыцкаць магла, затое добра ведала мову. Вельмі мне там падабалася. Але прабыла толькі год. Былы карэспандэнт усесаюзнага радыё па Беларусі Уладзімір Салановіч, дарэчы, таксама з Бабруйскага раёну, а тады загадчык рэдакцыі эканомікі «Беларускай энцыклапедыі», звярнуўся на радыё з просьбай дапамагчы знайсці сабе чалавека на пасаду малодшага рэдактара, каб з добрым веданнем беларускай. Яму парэкамэндавалі мяне. Так я 1-га верасня 1976 году трапіла ў «Энцыклапедыю». Ведаў набралася на ўсё жыццё!
Напачатку наша гераіня рыхтавала невялікія артыкулы пра дарэвалюцыйныя прадпрыемствы. Удзельнічала ў падрыхтоўцы кароткай энцыклапедыі па эканоміцы. А ўвечары вучылася – чатыры дні на тыдзень. З 1988 году перайшла ў рэдакцыю агульнай гісторыі. І тут амаль адразу пачалася галоўная праца жыцця – гісторыка-дакументальныя хронікі «Памяць».
– У Маскве быў план – рабіць усё пра вайну, выдаць імёны ўсіх загінулых, – кажа Любоў Міхайлаўна. – Але ў Беларусі пайшлі далей, вырашылі на базе гэтых кніг зрабіць для кожнага раёну яго міні-энцыклапедыю. Кінулі заклік па ўсёй Акадэміі навук – хто хоча што напісаць пра свой раён, у розных галінах ведаў, запісвайцеся. А я была навуковым рэдактарам, наш аддзел збіраў ад усіх матэрыялы і апрацоўваў. Па спісах загінулых, вядома ж, таксама працавалі, ажно хадзілі па хатах, бо ў ваенкаматах інфармацыі не хапала. Звярталіся ў ваенкаматы па ўсяму Саюзу, каб звязалі нас з родзічамі загінулых у Беларусі – многія толькі ад нас даведваліся пра месца пахавання, а то было ў іх адно: «знік без звестак». І гэтыя спісы мы дублявалі па-руску, каб потым у якім Казахстане людзі маглі знайсці-пачытаць пра сваіх.
Хтосьці, можа, прыглядаўся – многія партрэты ахвяраў вайны ў кнігах «Памяць» выглядаюць падобнымі. Любоў Міхайлаўна тлумачыць:
– У 50-я ў многіх хатах з'явіліся партрэты загінулых на вайне родных, іх мы і бралі для «Памяці». А тыя партрэты пераздымаліся з адзіных здымкаў, што ў чалавека былі, з маленькіх фотакартачак ў дакумантах, дзе была практычна адна галава. І фатографы рэтушавалі здымкі ў адным стылі, падмалёўвалі пінжакі-гальштукі, нават калі чалавек ніколі іх не насіў. Так і атрымаліся сотні падобных партрэтаў. Але яны хоць былі, бо некаторыя, як мой дзядзька Сідар Мароз, засталіся без выявы, бо не было фотаздымкаў зусім.
Першай выйшла кніга «Памяць» Шумілінскага раёну, за ёй – Быхаўскага. Аздабленне кнігі тады было іншае, белае. У гэтых тамах былі вельмі вялікія спісы франтавікоў, бо ва ўсходніх раёнах паспявалі правесці мабілізацыю да акупацыі, і вызвалялі іх раней, таму і новая мабілізацыя пачыналася раней. Попыт, кажа Любоў Міхайлаўна, быў настолькі вялікім, што тыраж Шумілінскай кнігі склаў ажно 33 тысячы, Быхаўскай – 20 тысяч. Далей ужо тыражы былі меньшымі.
– Стала зразумела, што справа вялікая і надоўга, некаторым раёнам прыйшлося па два тамы выдаваць. Таму падключылі іншыя выдавецтвы. Так, горад Бабруйск выдала «Вышэйшая школа», а Бабруйскі раён – «Беларуская энцыклапедыя». Вялікі ўнёсак для раённай кнігі зрабіла Зінаіда Ахметаўна Валеева, яна сама шукала інфармацыю, склала для нас мэтадалагічныя рэкамэндацыі. Нядаўна я знайшла ў «Вячэрнім Бабруйску» яе ў спісах памерлых...
Потым выданне кніг «Памяць» аддалі новастворанаму выдавецкаму цэнтру БелТА. Любоў Драбовіч трапіла туды – працавала намеснікам галоўнага рэдактара і год – галоўным. Там выйшла «Памяць» Глускага раёна.
– Спісы мы самі не складалі, нам іх давалі, – заўважае суразмоўца. – І па Глускім раёне не далі нават майго бацьку і, як потым высветлілася, бацьку адной маёй зямлячкі. Свайго я хоць заўважыла і сама запоўніла, а пра бацьку зямлячкі ня ведала, не заўважыла, так ён у кнігу і не трапіў, непрыемна было. Зрэшты, тыя кнігі патрабуюць перавыдання – адкрыта шмат новай інфармацыі. Наогул, лічу, трэба выдаваць шмат кніг па сваёй гісторыі.
– Вельмі ўдзячная лёсу, што трапіла ў «Энцыклапедыю»! – кажа Любоў Драбовіч. – Што працавала з такімі мэтрамі – Пятрусь Броўка, Іван Шамякін, Алесь Петрашкевіч. І з камуністамі старой закалкі, якія ставіліся да працы вельмі строга і сумленна. Броўка дабіўся для выдавецтва «Энцыклапедыі» асобнага будынку. Цяпер яго забралі пад суд, і само выдавецтва «Беларуская энцыклапедыя» ужо закрыта.
У «Энцыклапедыі» Любоў Драбовіч працавала 23 гады, а яе агульны стаж – 37 год. Мае званне «Выдатнік друку». Выдавала і «Прыроду Беларусі», і «Чырвоную кнігу», але «Памяць» была самай вялікай працай.
А мужа Любоў знайшла не ў нетрах Акадэміі навук. Павел Драбовіч – электрык, родам з Браслаўскага раёну. Ажаніліся яны ў 1980-м.
– Я з Глуску, ён з Браславу – цікава! Яны там у Літву праз мост хадзілі. Зусім іншы край – нават розныя дыялекты. Так, у нас «сподак» – посуд-падстаўка, «сподняе» – ніжняя бялізна, а ў іх «сподкі» – рукавіцы.
У Любові і Паўла два сыны, нядаўна нарадзіўся чацвёрты ўнук. Бацькі – у Мінску, дзеці далёка, але дзякуючы інтэрнэту пастаянна на сувязі. А за родным домам у Сцяпанаўцы даглядаюць суседзі, што пераехалі з Бабруйску.
– Я з вялікай павагай стаўлюся да Максіма Танка і ягонай творчасці, – кажа Любоў Міхайлаўна. – І, як ён пісаў: «Што самае цяжкае на гэтым свеце? Прайсці праз вернасць». Сапраўды – цяжка і важна захаваць вернасць родным, сябрам, радзіме, роднай зямлі. Так імкнуся і жыць.
З днём народзінаў!
