Тадэвуш Рэйтан: не тапчыце Радзіму
Спачатку крыху пра гэтага чалавека. Тадэвуш Рэйтан у сучаснай Польшчы – як у нас Кастусь Каліноўскі, народны герой, абразец справядлівасці і годнасці. Ен быў дэпутатам сойма, які адбыўся ў Гародні напярэдадні першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год). Тады над шляхецкай Рэспублікай навісалі штыкі расійскага войска, і трэба было вырашаць, што рабіць – здацца на ласку пераможцы ці ўсупіць у вайну.
Пераважная большасць дэпутатаў сойма спалохаліся, вырашылі не звязвацца, былі, праўда, і тыя, хто паквапіўся на грошы, якія шчодра рассыпалі эмісары Кацярыны ІІ. У той час, калі пачалося галасаванне, дэпутаты моўчкі далі згоду на падзел. Маўчалі, бо адчувалі ўласную ганьбу і відавочную несправядлівасць гэтага рашэння. Толькі адзін чалавек – Тадэвуш Рэйтан –узняў голас і сказаў: «Не дазваляю!» Неяк у нас прынята думаць, што ўсе рашэнні на соймах прымалісь адзінагалосна, нібыта прыкрае «лібірум вета» паралізавала краіну. На самой справе, гэта не так.
Калі хтосьці быў нязгодны, маршалак сойма абвяшчаў так званую канфедэрацыю, і рашэнне прымалася простай большасцю галасоў. Так адбылося і на гэты раз. Тады Тадэвуш Рэйтан устаў ля ўваходу ў соймавую залу, раскрыжаваў рукі і сказаў словы, якія засталіся ў гісторыі: «Тапчыце мяне, толькі не тапчыце Радзіму!» На жаль, гэты гераічны ўчынак нічога ў выніку не змяніў – першы, а потым другі і трэці падзелы адбыліся. Рэч Паспалітая знікла з мапы Еўропы. Але ўспамін пра Рэйтана жыве да гэтага часу.
Выпечка бабак: агульныя заўвагі
Бабкі на дражджах ставяць звычайна тры разы, каб падыходзілі. Першы раз разводзяць муку з малаком i дражджамі i пакідаюць на дзесяць ці пятнаццаць хвілін для браджэння. Затым, дадаўшы масла i розныя прыправы, старанна перамешваюць i расціраюць цеста ў адзін бок. Калі яно пачне адставаць ад пасудзіны, зноў пакідаюць, але цяпер на значна большы час, каб узнялося ўдвая вышэй.
У трэці раз ставяць ужо пералітае ў форму, якую запаўняюць усяго на адну чвэрць. Цеста мусіць вырасці больш чым удвая, нават амаль у два з паловай разы. Муку бяруць абавязкова высушаную i нагрэтую. Цеста для падыходу трымаюць у цёплым, але не гарачым месцы. Формы для бабак знарок робяць меднымі ці бляшанымі, трохі вузейшымі знізу, з ручкай, альбо склейваюць ix з двух лістоў паперы. Памер пасудзіны павінен адпавядаць памеру каструлі, у якой ставяць бабкі.
Дно формы неабходна таксама шчыльна абклеіць паперай, унутры абмазаць маслам i пасыпаць цёртай булкай. Саджаюць бабкі ў печ трохі цяплейшую, чым для булак, i пякуць гадзіну ці крыху даўжэй. Засоўваючы ў печ, трэба больш за ўсё засцерагацца, каб не растрасліся i не асунуліся. Гэта неабходна мець на ўвазе i дастаючы ix з печы, бо тады яны безумоўна асядуць. Не вымайце бабкі з форм, пакуль не пачнуць астываць.
Шакаладная бабка
У трыццаць жаўткоў, расцёртых у макатры, усыпаюць па аднаму фунту шакаладу i цукру, струк ванілі, чвэрць кварты хлебнай i паўконаўкі бульбяной мукі. Сыплюць не адразу, а патроху, старанна размінаючы, каб не было камякоў. Калі ад моцнага i безупыннага расцірання маса ўзнімецца i пабялее, да яе дадаюць пену з добра ўзбітых бялкоў i злёгку размешваюць. Потым напаўняюць цестам форму на тры чвэрці i ставяць у печ, аднак не гэткую гарачую, як для булак.
Міндальная бабка з мукой
Фунт салодкага міндалю, дваццаць горкіх міндалін апарваюць, дробна крышаць i моцна расціраюць у макатры, дабаўляючы па аднаму дваццаць чатыры жаўткі. Таксама ўсыпаюць дзве конаўкі прасеянага цукру i конаўку тонкай мукі. Калі маса стане белай i вырасце, дадаюць пад канец густую пену з пакінутых бялкоў i злёгку перамешваюць, каб пена разышлася ў цесце. Адразу ж у каструльцы, змазанай унутры маслам i крыху пасыпанай на дне цёртай булкай, саджаюць у печ, трохі менш напаленую, чым для булак. Некаторыя замест пшанічнай мукі сыплюць бульбяную. Але тады трэба браць яе менш, гэта значыць не поўную конаўку, a ўсяго тры чвэрці яе. Вымаць бабку неабходна вельмі асцярожна, каб не трэсці каструльку i не асунуць здобу, пакуль яна не астыне. Наліваючы цеста, варта пакінуць пасудзіну на чвэрць незапоўненай, каб яно расло. Такія бабкі лепш за ўсё выпякаюцца ў маленькіх i вузкіх каструльках.
